BSRetro: 2009, een zomer-NAC-droom (XII)

Het is niet mijn bedoeling om hier Gerard Cox uit te gaan hangen, maar de NAC-zomer loopt bijna ten einde. De zomerzon, die tegen Feyenoord doorbrak, tegen Groningen begon te stralen, en die liefst vier Europese winstpartijen het Bredase hart verwarmde, is na Villarreal-thuis al zachtjes richting zee aan het buigen (het sportieve wolkje voor de zon van Villarreal-uit negeren we maar even). Met het einde aan het Europese avontuur klinkt al bijna de wekker die een einde maakt aan de midzomer-NAC-droom: op zondag 30 augustus speelt NAC een laatste zomerse thuiswedstrijd, want na deze laatste échte vakantiedag van 2009 staan de maand september, het werk, het collegejaar, de pepernotenverkoop, en alle andere herfstige verplichtingen op punt van beginnen.

Eén van die verplichtingen is het draaien van een goed Eredivisieseizoen, daar is NAC vrij aardig aan begonnen, met zeven punten uit vier wedstrijden. De ambitie is, als elk jaar, maar zeker nu, wéér Europees voetbal, en de basis daarvoor moet worden gelegd in wedstrijden zoals deze, tegen bekerwinnaar sc Heerenveen, een ploeg die bovendien op donderdagavond wél de groepsfase Europa League heeft bereikt, door PAOK Saloniki van zich af te schudden.

Heerenveen is een concurrent, een club die qua stabiliteit, qua stadion, qua aantallen bezoekers, qua organisatie, qua resultaten en qua selectie al ruim tien jaar het ambitieniveau belichaamt voor de Bredase diepe-dalen-hoge-pieken-vereniging. Een ploeg waar NAC het vaak lastig mee heeft, bovendien, maar de Bredase ploeg laat zien niet in de war te zijn geraakt van de doordeweekse oorwassing, want het komt vanmiddag geen moment in de problemen.

Geholpen door een totaal andere opstelling trouwens, want in vergelijking met donderdag verschijnt NAC wél op oorlogssterkte ten tonele. Dit keer speelt het zonder Hofstede en Snoyl, maar mét Penders, mét Lurling, en mét Amoah, vaste krachten die er in Spanje niet (of niet vanaf het begin) bij waren. De geelzwarte ploeg treft bovendien een Friese tegenstander die lekker meewerkt: goals van Kwakman en Amoah, kort na de rust en kort na elkaar, zorgen ervoor dat NAC comfortabel een wedstrijd tussen gelijkwaardige subtoppers wint, tussen twee Europa League-deelnemers, als vrolijke afsluiting van twee maanden vol winstpartijen en snoepreisjes.

Het moet de opmaat zijn naar een nieuw seizoen vol verwachting en spanning, stunts tegen toppers en regelmatige overwinningen tegen de kleintjes. Een rits nieuwe Europese potjes is, met dit team, met deze trainer, met deze organisatie, een kwestie van maanden. Met de winst op Heerenveen onderstreept NAC haar nieuwe status als stabiele subtopper, en het drukt met deze 2-0 nog snel even op de snooze-knop: de midzomer-NAChtdroom loopt over in een dromerige nazomer, het team staat, het voetbal is goed, de shirts zijn mooi, het vertrouwen groot en de hoop realistisch. En van mij mag het altijd zo blijven.

Maar ja. Zo blijft het niet.

Een interlandweek tussen de twee speelrondes geeft nog een beetje respijt, maar de wekker gaat oorverdovend hard af, als Ajax op 13 september met 6-0 over NAC heenwalst, na een 4-0 ruststand (klikken op eigen risico). Ik zie de wedstrijd vanaf een thuisvak, ergens in een hoek op de tweede ring: ik ga met hoop op misschien wel een punt richting Arena, maar NAC speelt onherkenbaar slap, en ondanks het feit dat alle vaste basisspelers fit en beschikbaar zijn wordt het de dikste nederlaag in Amsterdam sinds 1984. Het is de eerste van vier opeenvolgende verliesbeurten, met verdere uitglijders tegen Roda, Feyenoord en AZ, ploegen van wisselend allooi waar een NAC in goeden doen zeker een punt of vijf, zes had kunnen halen. De herfst is voor het elftal van Robert Maaskant definitief ingezet.

Natuurlijk, NAC speelt nog een paar toffe wedstrijden in 2009/10. Drie confrontaties met de buurman uit Zero-one-three leveren zes punten en een volgende ronde beker op, waarbij de thuiswedstrijd, met een 4-0 ruststand, simpelweg geweldig is. PSV wordt met 2-1 verslagen, Ajax thuis op 1-1 gehouden, en Feyenoord in Rotterdam op 0-0. Maar te vaak, zoals tegen Heracles, tegen Groningen, tegen Sparta, of tegen NEC, laat NAC punten liggen, juist in wedstrijden waarin een subtopper met ambities (vaak) wél zou winnen; een pijnlijke thuisnederlaag tegen JL-klant Go Ahead Eagles breekt bovendien de halve-finale-traditie in de beker. Als FC Twente op een druilerige, naargeestige zondag in Breda kampioen wordt, en enge buren Henk Kesler en Joop Munsterman hun huichelende vingers om een Pyrrhus-kampioensschaal krommen, loopt NAC, gastheer en figurant op een regenachtig titelfeest, na 34 wedstrijden met een tiende plek de play-offs mis.

Het zal de laatste keer zijn dat NAC zelfs maar aan Europees voetbal kan dénken. Dertiende in 2011, dertiende in 2012, dertiende in 2013, vijftiende in 2014. De selectie vergrijst en verschraalt elk jaar een beetje verder, het voetbal wordt elk jaar ietsje slechter, de ambities worden elk jaar een stukje bescheidener, en het cijfermatige ontlopen van de nacompetitie gebeurt steeds iets later. Een neerwaartse trend die haar definitieve beslag krijgt met de degradatie van 2015, als Robert Maaskant ‘zijn’ club niet kan redden, en Jelle ten Rouwelaar de enige overlevende is van de wonderploeg van zes jaar eerder, te midden van has-beens, huurlingen, clubhoppers en godbetert Joey Suk.

Dit is niet het moment (en ik ben niet de schrijver) om schuldigen aan te wijzen, of te reconstrueren wie waar en wanneer precies waarvoor verantwoordelijk was: de geschiedenis van NAC in de tien jaar ná Villarreal-NAC is een te grote warboel van dwarsverbanden, conflicterende belangen, botsende bestuurders en gebrouilleerde sponsoren om daar in een nostalgieverhaaltje als dit definitieve uitspraken over te doen. Ik heb het gevoel dat de huidige sportieve, financiële, en bestuurlijke situatie, en de structuur van de organisatie, van eigenaarschap en beslisbevoegdheden binnen NAC in 2019 een direct verband hebben met de risico’s die tot en met 2009 genomen zijn. Maar dat gevoel is precies dat: een gevoel. Ik kan niets hard maken, ik ken te weinig feiten, ik ben te slecht ingevoerd in colonnes vier, vijf, zes en zeven, en voor zover er al een waarheid is, zal die waarheid verschillen per moment én per betrokkene.

Maar degene die wél onbevooroordeeld en betrouwbaar kan vertellen welke rol Theo Mommers, Willem van der Hoeven, Willem Reijn, Bas van Bavel, Earnie Stewart, Jan Hoppen, Bernard Ouwerkerk, de RvT, de RvC, de bestuursraad, Red NAC, Ed Busselaar, Jeffrey van As, Janus Oomen, Graeme Rutjes, Stefaan Eskes, de Disney Experience, Robert Maaskant, het Stadionkwartier-plan, Hans Smulders, Justin Goetzee, Nicole Edelenbosch, Manchester City, de Grote Drie, Tim Gilissen, Pierre van Hooijdonk én Robert Mühren hebben gespeeld, staat het natuurlijk vrij dat te doen.

Wat ik wél weet is dat het, hoe je het ook wendt of keert, een geschiedenis is van te weinig geld en teveel slechte beslissingen. Als Leonardo naar NAC terugkeert, aan het eind van de zomerse transferperiode in 2009, vind ik dat een verrassende maar uitstekende zet. Nog niet te oud, eerder succesvol gebleken, gebrand op een terugkeer naar de top na een wisselvallige periode bij Ajax. Soms onbetrouwbaar, maar soms geniaal, soms problematisch in de groep maar soms onhoudbaar voor verdedigers.

Maar waar ik, net als destijds met de transfer van Robbert Schilder, niet bij stil sta: dit soort jongens komen niet alléén voor het sportieve plaatje en de volle tribunes naar Breda. Spelers die bij een topclub hebben gezeten zitten vaak op een salarisniveau waar veel clubs niet aan kunnen voldoen. Dat geldt voor Schilder en Leonardo, die voor weinig geld, of zelfs transfervrij, overstappen van Ajax naar NAC, dat geldt in een breder perspectief ook voor Amoah (Borussia Dortmund), Mtiliga (Feyenoord), Van der Leegte (Wolfsburg, PSV), Reuser (die de vette tijden bij Vitesse en Ipswich heeft meegemaakt), en later misschien ook wel voor Kees Luijckx, die in de Scheringatijd bij AZ zat.

Er wordt met veel van die dure spelers gegokt op snel sportief succes (wat in 2009 aardig lukt). Maar in het geval van de jongere aankopen rekent onze club op een rits flinke doorverkoopsommen, een rits die vervolgens (verrassing!) uitblijft. Leonardo vertrekt in 2011 door de achterdeur naar Red Bull Salzburg, met een door NAC vooral ter besparing verscheurd contract, en levert geen cent op. Robbert Schilder vertrekt voor iets meer dan anderhalf miljoen naar Twente, een aardig bedrag waar je evenwel geen vervanger mee koopt, en evenmin structureel stappen kunt maken. Matthew Amoah wordt in 2011 aan Mersin Idman Yurdu verkocht voor nog geen half miljoen, maar op een groot deel van dat geld wacht NAC (voor zover ik weet) nog steeds. Het is niet het hele verhaal, maar het is wel symptomatisch voor de financiële, en daarmee sportieve, neergang van de ploeg van toffe jongens: dat Robert Maaskant in 2010 met de noorderzon naar Wisla Krakau vertrekt kan later worden uitgelegd als de vlucht van een trainer die, als hij heeft gezien wat er is overgebleven aan geld en ambitie in Breda, het zinkende schip verlaat.

In de zomer van 2016, aan het begin van een tweede seizoen in de Eerste Divisie, met wéér een haast volledig nieuwe selectie voor NAC, neemt Anthony Lurling afscheid van het betaalde voetbal. De Bosschenaar, die zich tot fan favourite promoveerde na de wedstrijden tegen Feyenoord in 2009, en zich sportief onsterfelijk maakte tijdens de 5-3 tegen Roda, speelt een afscheidswedstrijd in het Rat Verlegh-stadion. Een paar duizend man zien twee all-star-selecties, één van Den Bosch, en één van ons goeie ouwe NAC het tegen elkaar opnemen.

De hoofdrol is natuurlijk voor de mannen in het geelzwart, met Lurling als middelpunt van de festiviteiten. Maar ook Rob Penders doet mee, net als good old Arne Slot, waar Lurling in 2004/04 nog even mee heeft gespeeld. Jelle ten Rouwelaar is nog maar net gestopt maar staat vandaag op doel. Tommie van der Leegte laat met een paar aannames en passes flitsen zien van het pure talent, dat niet is uitgewist door een paar voetballoze jaren. Matthew Amoah doet mee. Joonas Kolkka is ingevlogen uit regio ZeroTreize, Edwin de Graaf uit Den Haag. Csaba Féhèr doet mee. Kees Luijckx laat zich geen avond Cordial ontzeggen, en Patrick Zwaanswijk zou er ongetwijfeld bijgeweest zijn als hij niet in Australië woonde.

Die avond overvalt de weemoed me, de nostalgie doet me zuchten. Als je die namen ineens weer voorbij ziet draven, besef ik ineens weer hoe leuk het toen eigenlijk was om naar NAC te gaan. In 2009 was ik vooral fanatieker, optimistischer dan nu, leefde ik veel meer dan nu mee met mijn jongens. In 2016, als NAC aan de vooravond staat van een lang seizoen eerste divisie (net als nu, in 2019), na een hele hoop ergernis en chagrijn om het jaar ervoor (net als nu, in 2019), valt me ineens pas op met hoeveel plezier ik naar NAC ging in die Brandts- en Maaskantjaren.

Aan die avond moet ik denken als ik wat later een paar jongere supporters spreek, mannen van negentien of twintig. Dan besef ik dat ik een ouwe zak aan het worden ben, maar meer nog vraag ik me af wie er als NAC-supporter eigenlijk beter af is: zij of ik. Die jonge gasten, met een seizoenkaart vanaf pakweg 2011, kennen NAC eigenlijk niet anders dan een club in de problemen, in jaarlijkse degradatienood of in stotterende promotierace, met een dertiende plek in de Eredivisie als beste prestatie. Als dat je referentiekader is, valt eigenlijk niets echt tegen, want slechte resultaten, slecht voetbal en spelers als Brandon Barker, Rai Vloet, en Gervane Kastaneer zijn eerder de norm, en Eerste Divisie-voetbal is het nieuwe normaal.

Toen ik zelf begin twintig was speelde NAC drie halve finales in de beker, speelde het elk jaar (bijna) in het linkerrijtje, haalde en won het play-offs, wervelde het bij vlagen in Europa, won het vijf keer op een rij van Willem II, won het uit en thuis van Ajax en Feyenoord, won het vier jaar op rij thuis tegen PSV. De periode 2006-2010 was een logische voortzetting van de periode 2000-2004, de slechte seizoenen de uitzondering op de regel dat de ploeg van toffe jongens eerder voor plaats vijf dan vijftien speelt. 

Ik kan niet ontkomen aan het gevoel dat ik, met mijn idee van wat NAC hoort te zijn, gezegend maar ook vervloekt ben. Dat een NAC in het linkerrijtje van de Eredivisie de uitzondering is, en nooit de norm had moeten zijn terwijl het dat tien jaar terug weldegelijk was. Dat goed voetbal, mooie voetballers en regelmatige zeges op het hoogste niveau in de geelzwarte geschiedenis een statistische zeldzaamheid zijn sinds de jaren ’60, maar dat ik juist daaraan gewend raakte toen het al bijna voorbij was. Ik weet, dankzij die vier succesvolle jaren rond 2009, wat NAC kán zijn, en daardoor voelt het alsof de tien jaar ná 2009 een tijdelijke dip zijn, in plaats van de koude werkelijkheid, alsof dit niet NAC ís.

Ik kan niet ontkomen aan het vermoeiende besef dat bij NAC iets goeds nooit normaal is, en iets normaals nooit goed is. Dat achter elke façade van stabiliteit een gammel financieel geraamte schuilgaat, en dat die façade voor ons, de buitenwacht, slechts lichtjes lijkt af te bladderen als het gammele geraamte allang is begonnen in te storten. En ik kan al helemaal niet ontkomen aan het knagende gevoel dat de tien magere jaren ná de Europa League-campagne het gevolg zijn van de bizarre financiële wantoestanden uit die periode, en de idiote risico’s die destijds acceptabel leken, maar naderhand rampzalig uitpakten. De ellende van de degradaties, het wrange lot van seizoenkaartenrecords in de Eerste Divisie, het chagrijn van gemiste promotie en twee degradaties, en een in voetballende erremoei opgroeiende generatie fans, dat alles was er misschien wel nooit geweest als de club niet op zo’n grote, waarschuwingen negerende, door blinde ambities gedreven voet had geleefd in 2009. En ik heb, als onwetende fan, lekker mee willen feesten, ik heb net zo blind genoten, net zo klakkeloos de prestaties voor normaal aangenomen, en net zo in ontkenning van de historische, financiële context geproost op de vervolmaking van wat NAC volgens mij kón en moest zijn; ik voel me er, met terugwerkende kracht, bijna zélf schuldig over.

Maar mijn god, wat mis ik die tijd.